50 jaar Amnesty International Nederland, 35 jaar groep Schagen/Hollands Kroon

Leuk dat ik hier de film mag inleiden, én iets mag vertellen naar aanleiding van 35 jaar Amnesty Schagen/Hollands Kroon, in het jaar dat Amnesty International Nederland 50 jaar bestaat.

Op 14 april 1968, zeven jaar na de oprichting van Amnesty International werd de Nederlandse afdeling van opgericht. Zij groeide uit tot een van de grootste Amnesty-afdelingen ter wereld. 50 jaar zijn inmiddels verstreken. 50 jaar waarin Amnesty zich stevig wortelde in de Nederlandse samenleving. Met 250 lokale groepen, honderdduizenden activisten en ruim 250.000 leden is Amnesty Nederland een organisatie met invloed: op zowel lokaal, nationaal als internationaal niveau.

Gedurende deze 50 jaar hebben we gezien hoe de mensenrechten hoogte- en dieptepunten kennen. 50 jaar van apartheid, decembermoorden, Iraanse revolutie, Plein van de Hemelse Vrede, oorlog in Joegoslavië, genocide in Rwanda, Videla, Pinochet, Mugabe, Poetin, Erdogan en Duterte. 50 jaar van politieke moorden en verdwijningen. Maar ook 50 jaar waarin Amnesty voor elkaar wist te krijgen dat marteling werd erkend en bestreden. Jaren waarin steeds meer landen de doodstraf afschaften. Jaren waarin Amnesty met succes lobbyde voor een Internationaal Strafhof, voor een Wapenhandelverdrag. En 50 jaren waarin duizenden mensen hun levens zagen verbeteren nadat Amnesty voor hen in actie kwam; in 2016 alleen al kwamen meer dan 650 mensen na Amnesty-acties vrij.

Die acties zijn regelmatig spraakmakend en in het nieuws. Maar het bijzondere van Amnesty zijn juist ook de duizenden acties die in het land worden gevoerd. Overal in het land zijn lokale activisten het jaar door in de weer met schrijfavonden, demonstraties, filmavonden, fakkelwakes, gastlessen, de collecte. Betrokken mensen. Principieel. Vasthoudend. De groep hier in Schagen/Hollands Kroon bestaat sinds 1982: 35 jaar! Zij zijn met hun acties geregeld te vinden op scholen, in dit filmhuis en in de bibliotheek. Het zijn die vele lokale acties samen, in Nederland en wereldwijd, die Amnesty tot een grote en invloedrijke mensenrechtenorganisatie maken.

We doen dit nu 50 jaar, en helaas in ons werk harder nodig dan ooit.

MR zijn jarenlang een kwestie geweest van landen ver weg. Maar tegenwoordig komen de schendingen dichterbij. We herbergen in de Europese Unie landen als Hongarije en Polen die de rechtstaat aan het ontmantelen zijn. En de EU maakt zich zelf ook schuldig aan schendingen van de rechten van vluchtelingen en migranten. Ik hoef hier alleen maar de mensonterende situatie op de Griekse eilanden te noemen, waar duizenden asielzoekers in uitzichtloosheid vastzitten.

Mensenrechten staan in Nederland ook meer onder druk. Soms door beleid, maar vooral ook door de manier waarop er tegenwoordig over gesproken wordt.

Politici beschouwen mensenrechten als lijstje waaruit gekozen kan worden. Als de rechten van ‘de ander’ je niet uitkomen, kunnen ze eenvoudig worden genegeerd. Deze ‘eigen mensenrechten eerst’-mentaliteit is populair aan het worden bij veel politieke partijen, niet alleen bij rechts.

De groep die het makkelijkst uit te sluiten zijn van mensenrechten, zijn vluchtelingen en migranten.

De film van vanavond is Une saison en France. Abbas (Ebouaney) en zijn kinderen zijn wat ze in Frankrijk de 'sans-papiers' noemen: vluchtelingen die asiel hebben aangevraagd, maar nog niet te horen hebben gekregen of ze mogen blijven of niet. Abbas wacht al jaren op nieuws en de onzekerheid begint zo langzamerhand aan zijn zelfrespect te knagen.

Het vluchtelingenverdrag voorziet aan hulp en opvang voor mensen die in eigen land hebben te vrezen voor vervolging of geweld. Juridisch gezien kan het daarom zijn dat de Franse staat gelijk heeft en Abbas geen recht heeft op asiel.

Amnesty komt op voor vluchtelingen, maar zegt niet dat iedereen die naar Europa wil, of zelfs maar iedereen die in Europa is hier moet mogen blijven. De staat moet vluchtelingen opvangen, maar heeft het recht om migranten terug te sturen.

Voor zover de theorie. Nu de werkelijkheid. Wie herkent niet Abbas’ diepmenselijke behoefte een leven op te bouwen, voor jezelf maar zeker voor je kinderen. Abbas is bereid om opnieuw te beginnen, accepteert de offers, maar leidt onder van de onzekerheid waarin hij leeft.

Heeft niet iedereen het recht op een menswaardig bestaan?

Dit is hartverscheurend. De film is een medicijn tegen de ontmenselijking in het publieke debat over vluchtelingen en migratie. We hebben het over vluchtelingenstromen, tsunami’s, crisis, gelukszoekers aan de grenzen van ons continent. Over muren, hekken, controle en andere maatregelen. Over tegenhouden, oppakken, terugsturen.

Klazien spreekt ware woorden in de media: ‘niet vergeten. We hebben het hier over mensen, en mensen moeten als mensen behandeld worden’. Het is makkelijk dit te vergeten.

De film confronteert ons met de compassie die we onder druk van het populisme met elkaar kwijt dreigen te raken.

Daarom is het werk van de honderden groepen en activisten in het land zo belangrijk, die ieder op de eigen manier, binnen hun eigen mogelijkheden de compassie, het vuurtje, de solidariteit en het antigif tegen de ontmenselijking gaande houden.

Dit jaar bestaat de universele Verklaring voor de Rechten van de Mens 70 jaar. Eleanor Roosevelt, vrouw van en nauw betrokken bij de totstandkoming, zei in 1958 bij gelegenheid van de tiende verjaardag:

Waar beginnen de universele mensenrechten? Op kleine plaatsen, dicht bij huis – zo dichtbij en zo klein dat ze op geen enkele kaart van de wereld gezien kunnen worden. Maar die plekken zijn de wereld van individuele mensen; de buurt waarin hij woont; de school die hij bezoekt; de fabriek, boerderij of kantoren waar hij werkt. Als deze rechten daar geen betekenis hebben, hebben ze weinig betekenis ergens anders.

Ik wens u een inspirerende film toe, en hoop op uw medeleven en volharding om met elkaar te blijven strijden voor rechtvaardigheid.

Dank u wel.